La misteriosa mirada del flamenco / The Mysterious Gaze of the Flamingo film luzeak –Diego Céspedes zinemagile txiletarraren lehen lanak, Horizontes Latinos sailari amaiera emango dionak–, irabazi du Gehituk (Euskal Herriko lesbiana, Gay transexual eta bisexualen elkarteak) ematen duen Sebastiane Latino saria. Epaimahaiak "Txileko mendeku eta fantasiazko road trip bati" eman dio saria, "maitatzeak ez lukeela inoiz zigorrik ekarri beharko gogorarazten diguna: ez zigor sozialik, ez Jainkoaren zigorrik". Epaimahaiaren aktaren arabera, "film honi eman diogu saria ezagutzen ez dugunari diogun beldurrak eragindako gorrotoa, batzuetan enpatiaren eta maitasunaren gainetik ipintzen diogula erakusteagatik".
LGBTIQA+ aldarrikapen eta balioen defentsa hobekien irudikatzen duen film luze latinoamerikarrari ematen zaio saria. Céspedesen filma beste lau finalistei gailendu zaie: Ato noturno (Marcio Reolón eta Filipe Matzembacher), Los inocentes (Germán Tejada), Llueve sobre Babel (Gala del Sol) eta Un mundo para mí (Alejandro Zuno).
Proiektu-fasean zegoela, La misteriosa mirada del flamencok Ikusmira Berriak egonaldi-programan parte hartu zuen 2020an, eta postprodukzioaren saria lortu zuen bertan. Aurten, Cannesko Un Certain Regard saria irabazi ondoren, Donostia Zinemaldiko Horizontes Latinos sailari amaiera emango dio. Diego Céspedesek Nest saria irabazi zuen El verano del león eléctrico (2018) bere lehen film laburrarekin, eta bigarrenarekin –Las criaturas que se derriten bajo el sol / The Melting Creatures izenekoarekin (2022)– Cannesko Semaine de la Critique atalean parte hartu eta Zabaltegi-Tabakalera inauguratu zuen.
Ohi bezala, iaz Sebastiane Latino Saria irabazi zuen filma Gipuzkoako hainbat herritan emango da Donostia Zinemaldiaren lehen asteburuan, Gehituk Mugen Gainetik entitatearekin eta eLankidetza-Lankidetzarako eta Elkartasunerako Euskal Agentziarekin egindako elkarlanari esker. Horrela, Marcelo Caetano zuzendari brasildarra Baby filmaren emanaldian izango da Errenterian irailaren 18an, Irunen 19an eta Deban 21ean.
Ohi bezala, Donostia Zinemaldiak Sebastiane Sariaren entrega jasoko du, Gehituk Donostia Zinemaldiko edozein sailetako filmen artean LGBTIQA+ pertsonen balioak edo errealitateak hobekien islatzen dituen filmari egiten dion aintzatespen gisa.
Sariaren hogeita seigarren edizioan hamahiru film hautagai daude: bat Sail Ofizialean (Maspalomas); beste bat New Directorsen (Chuzhie Zemli / Foreign Lands); bi Horizontes Latinosen (La misteriosa mirada del flamenco eta Dolores); lau Zabaltegi-Tabakaleran (Duas vezes João liberada, El último arrebato, Estrany Riu eta Lurker), eta bost Made in Spainen (¡Caigan las rosas blancas!, L’edat imminent, Miss Carbón, Molt lluny eta Un hombre libre). Epaimahaia Gehituko ordezkariez, zinemagile batez eta Samantha Hudson abeslari, gidoigile, aktore eta artistaz osatuta egongo da. Film irabazlea Sebastiane Sariaren sari-banaketan iragarriko da Bidassoa Taproom aretoan irailaren 26an (ostirala), 19:00etan.
Bestalde, LGBTIQA+ zinema latinoamerikarra babesten jarraitzeko, Gehituk eta Zinemaldiak LGBTIQA+ Zinema Jaialdi Iberoamerikarren Topaketa antolatu dute, Lankidetzarako eta Elkartasunerako Euskal Agentziaren (Mugen Gainetik bidez) eta Espainiako Berdintasun Ministerioaren eta Acción Cultural Española (AC/E) entitatearen laguntzarekin. Hamaikagarren edizio honetan, Argentina, Brasil, Txile, Espainia, Mexiko eta Uruguaiko 20 lehiaketa bilduko dira.
Gehituk eta Donostia Zinemaldiak topaketaren inguruan antolatzen duten ohiko programaren barruan, nabarmentzekoa da latinoamerikako ikus-entzunezkoen esparruko LGBTIQA+ filmak banatzeari eta nazioartekotzeari buruzko elkarrizketa bat egingo dela.
Horrez gain, LGBTIQA+ Jaialdien Erronkei buruzko topaketaren osoko bilkura bat egingo da, Retos de los Festivales LGBTIQA+ en 2025: ¿camino de la sostenibilidad y la inseguridad jurídica? izenekoa (LGBTIQA+ Jaialdien Erronkak 2025ean: jasangarritasunaren eta ziurgabetasun juridiko ezaren bidea?). Hauen kolaborazioa izango du bilkurak: Julio del Valle, LGBTI Pertsonen Berdintasun Erreal eta Efektiborako zuzendari nagusia (Espainiako Berdintasun Ministerioa); Camilo Vázquez Bello, Sustapen eta Nazioarteko Harremanetarako ICAAko zuzendariordea (Kultura Ministerioa); María José Pérez (Ecometraje), eta Virginia Yagüe, DAMAko presidentea (Ikus-entzunezko Bitartekoen Egile Eskubideak).
Elkarrizketa eta gogoeta errazteko topaketen esparruan antolatutako beste jarduera batzuk honako hauek izango dira: Giza Eskubideen jaialdien eta LGBTIQA+ jaialdien arteko harremanari buruzko mintzaldi bat (Relación entre los festivales de Derechos Humanos y los LGBTIQA+ izenekoa), Josemi Beltrán Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldiko zuzendariaren eskutik; eta Festivales diversos y seguros: gestionar el espacio, la representaciones corporales y lo intersex izeneko tailerra (jaialdi askotariko eta seguruak: espazioa, gorputz-irudikapenak eta intersex-gaiak kudeatzea) Asmi Ananda Molinarekin (Gehitu eta Kaleidos, Aniztasunaren aldeko INTERSEX Erakundea) eta Elena Crimental eta Jorge Gonzalo Alonsorekin (ODA, Ikus-entzunezko Aniztasunaren Behatokia). Era berean, LGBTIQA+ jaialdi iberoamerikarretan 2029rako abiarazi beharreko jasangarritasun-estrategiei buruz eztabaidatuko da topaketan (Estrategias de sostenibilidad de cara a 2029), zinematografian espezializatutako bi jasangarritasun-aholkularirekin: Lorena Elso (Ecometraje) eta Paloma Andrés Urrutia (Mrs. Greenfilm).
Halaber, nazioarteko LGBTIQA+ Meeting bat egingo da, lehen aldiz Gipuzkoako Argazkilari Elkartearekin elkarlanean, Pasealeku Berrian. Ni Naiz Naizena: testimonios sobre personas trans y no binaries (Ni Naiz Naizena: pertsona trans eta ez-binarioei buruzko testigantzak) erakusketa inauguratzeaz gain, industriako profesionalen eta sortzaileen happening bat egingo da.
Ohi bezala, Gehitu Magazine aldizkariaren iraileko alea LGBTIQA+ zinemari eskainiko zaio. Aurten, Ruben G. Caballero Robin Campilloren 120 battements par minute filmean inspiratu da Sebastiane Sariaren karteleko irudirako. Horrela, GIBaren inguruko aktibismoari eta Sylvia Riveraren eta Marsha P. Johnsonen irudi ikonikoei omenaldia egiten die, borroka trans aktibistaren aitzindari horien aintzatespen gisa.
SAIL OFIZIALA
Bikotearekin hautsi ondoren, Vicente (76) gustuko duen bizimodua darama Maspalomasen: eguzkia, parranda eta gozamena dira bere eguneroko jardunak. Baina istripu batek Donostiara itzultzera behartuko du eta han aspaldi abandonatu zuen alabarekin elkartu beharko du. Vicentek zahar-etxe batean bizi beharko du eta bertan armairura itzultzera bultzatua sentituko da, konpondutzat zuen bere buruaren alde bat ezkutatuz. Egoera berri horretan, galdera bat nagusituko da: garaiz al dago Vicente besteekin –eta bere buruarekin– bakeak egiteko?
NEW DIRECTORS
Anton hogeita hamar urte inguruko zuzendari errusiar arrakastatsua da; alabaina, ibilbidea, harremanak eta lagunak gorabehera, hutsik sentitzen da. Bere pelikularik pertsonalerako aktore perfektua topatzearekin obsesionatuta, atzerrira ihes egingo du, errutina nekagarri eta gupidagabe batean harrapatuta. Asteak igaro ahala, ekoiztetxeak Anton kontuan hartu gabe hartuko ditu erabakiak. Bakarrik eta obsesionatuta, Antonek areago suntsitzen du bere burua, harik eta ustekabeko eta hitzik gabeko konexio batek salbazio-itxaropen arin bat eskaintzen dion arte.
HORIZONTES LATINOS
80ko hamarkadaren hasieran, Txileko basamortuan, hamaika urteko Lidia meatze-herri desatsegin eta hautseztatu baten ertzera bultzaturiko familia queer maitagarri batean bizi da. Zabaltzen ari den gaixotasun misteriotsu baten errua egozten zaie, begirada bakar baten bidez transmititzen omen dena, gizon bat beste gizon batekin maitemintzen denean. Western moderno honetan, Lidia mendeku bila dabil, biolentziari, beldurrari eta gorrotoari aurre eginez, eta familia du babesleku bakarra borroka horretan, non maitasuna den benetako arriskua, beharbada.
65 urte bete aurretik, Doloresek bihozkada bat izan du: bere bizitza aldatu egingo da. Kasino arrakastatsu baten jabea izango da. Haatik, iraganean adikzioa zion jokoari, eta baliteke hori oztopo izatea. Deborah, emakumearen alaba bakarra, mutil-laguna espetxetik atera zain dago bizitza berri bat hasteko, eta Doloresen biloba Dudak Estatu Batuetan lan egiteko aukera bati eusten dio. Hiru emakumeak bizitza hobetzeko ametsak benetako egiten saiatuko dira, den-dena arriskatuta.
ZABALTEGI-TABAKALERA
João Liberadari buruzko pelikula biografiko bateko protagonista da; generoarekin konforme ez zegoenez, Inkisizioak jazarri egin zuen Liberada. Zuzendariaren paralisi misteriotsuaren ondoren, João amets aztoragarriak izaten hasi eta Liberadaren istorioa ohoretzeko borrokatuko da.
Arrebato (1980) zinema espainiarraren kultuzko film handia da gaur egun, eta Iván Zulueta, haren zuzendaria, zinemagile madarikatua. Arrebato izan zen movida delakoaren amaiera aurreratu zuen filma, pelikula ilun eta gordina, estuki lotutako historia eta barne-historia izanik. Arrebatok zinemagilearen beraren bizitzaren aieru gisa balio du. Bere filmetako protagonistek bezala, drogek eta zinemak liluratuta amaituko zuen Zuluetak, desagertzeraino.
Dídacek hamasei urte ditu eta bizikletaz ari da bidaiatzen Danubio ibaian zehar familiarekin. Egun beroetako batean, ezusteko topaketa batek bidaiaren norabidea aldatuko du: mutiko misteriotsu bat agertuko da uretatik. Presentzia enigmatiko hark zerbait berria piztuko Dídacengan, senideekiko harremana aldatzen hasteaz gain.
Goranzko pop-izar bat topatzen duenean, hogeitaka urteko saltzaile batek aprobetxatu egingo du jende ospetsuen artean aurrera egiteko. Alabaina, adiskidetasunaren eta jarraitzaile izatearen arteko muga lausotuz doan heinean (ia desagertu arte), sarbidea eta gertutasuna hil ala biziko arazo bihurtuko da.
MADE IN SPAIN
Violeta zuzendari gaztea da, noiz edo noiz lagun talde batekin film porno, safiko eta gozagarri bat egin zuena; oraingoan, porno mainstreama zuzentzeko kontratatu dute. Generoen –nola zinematografikoen hala sexuatuen– sistemei buruz dituen ideiek ez diote uzten filmazioa aurrera eramaten. Buenos Aires australetik São Paulo berora abiatuko da bere lagun aktoreekin, eta kontakizunaren forma berriak aurkituko ditu ibilbidean. Ezerk ez du asebeteko harik eta ozeano Atlantikoan igerian uharte bat aurkitu arte.
Brunoren (18) bizitza gero eta mugatuagoa da bere amona Natiren (86) mendekotasuna dela-eta. Gazteak zailtasunak izango ditu oreka bilatzeko amonaren zaintza gero eta biziagoen, lanaren eta lagunekin denbora igarotzearen artean. Zaharren egoitza baten deia jasoko du Brunok amonari plaza publiko bat eskainiz, eta mutikoa dendua mantentzen saiatuko da sekula ezagutu duen familia bakarra ez galtzeko.
Benetako gertakarietan oinarrituta, Miss Carbón pasioari eta generoez ulertzen ez dituzten ametsei buruzko gainditze-istorio bat da. Carlitak emakumezko lehen meatzaria izatea lortu zuen emakumeek eskualdeko diru-iturri nagusira –ikatz-meategira– sartzea debekatuta zuten herri batean. Sineskeria baten arabera, emakumeak eraispen-arriskua zekarten eurekin, eta meatzaritza-lana gizonei zegokion esklusiboki.
Sergio Utrechtera doa familiarekin futbol-partida batera. Bartzelonara itzultzeko hegaldia hartu aurretik, izu-atakeak jota, Holandan geratzea erabakiko du. Beretarrei azalpen logikorik eman ezinik, iraganarekiko kontaktuak moztuko ditu. Hortik aurrera, dirurik gabe, etxerik gabe eta hizkuntza hitz egin gabe iraun beharko du.
Agustín Gómez Arcos antzerkigile gisa nabarmendu zen 50eko hamarkadan, baina bere obra moderno eta askeegia zenez, zentsura pairatu zuen eta erbesteratu egin behar izan zuen. Frantzian eleberrigile arrakastatsu bihurtu baina Espainian ezezagun handia izaten jarraitu zuen. Hainbat hamarkada ahaztuta egon ondoren, 2006an Cabaret Voltaire argitaletxea egilearen eleberriak itzuli eta argitaratzen hasi zen lehen aldiz Espainian. Gaur egun, irakurleen belaunaldi berri batek idazlea aldarrikatzen du.